سرمایهگذاری خطرپذیر یکی از جذابترین و پرریسکترین روشهای سرمایهگذاری است که در آن، افراد یا شرکتها به سرمایهگذاری در استارتاپها و کسبوکارهای نوپا میپردازند. این نوع سرمایهگذاری، فرصتی برای حمایت از ایدههای نوآورانه و تیمهای خلاقی است که به دنبال تغییر و تحول در بازار هستند.
اما آیا میدانید چرا سرمایهگذاری در استارتاپها با وجود ریسک بالا، همچنان برای سرمایهگذاران حرفهای جذاب است؟ برای کشف مزایا و چالشهای این مسیر پرهیجان، ادامه این مطلب را در ایکس اینوستیا بخوانید.
درک سرمایهگذاری خطرپذیر (VC)
سرمایهگذاری خطرپذیر به تأمین مالی شرکتهای نوپا و کوچک که سرمایهگذاران به رشد بالای آنها باور دارند، میپردازد. تأمین مالی معمولاً به شکل سهام خصوصی (PE) صورت میگیرد. موقعیتهای مالکیتی به تعداد محدودی از سرمایهگذاران از طریق شراکتهای مستقل محدود (LP) فروخته میشود.
سرمایهگذاری خطرپذیر معمولاً بر شرکتهای نوظهور تمرکز دارد، در حالی که سرمایهگذاری خصوصی (PE) بیشتر بر شرکتهای مستقر و به دنبال تزریق سرمایه متمرکز است. سرمایهگذاری خطرپذیر منبع اساسی برای جمعآوری سرمایه است، به ویژه در صورتی که استارتاپها به بازارهای سرمایه، وامهای بانکی یا دیگر ابزارهای بدهی دسترسی نداشته باشند.
بیشتر بخوانید: تفاوت سرمایه گذار فرشته و سرمایه گذار خطر پذیر
تاریخچه سرمایهگذاری خطرپذیر
پروفسور جورج دوریو (Georges Doriot) از دانشکده کسبوکار دانشگاه هاروارد، به طور کلی به عنوان "پدر سرمایهگذاری خطرپذیر" شناخته میشود. او در سال 1946 شرکت تحقیق و توسعه آمریکایی (American Research and Development Corporation) را تأسیس کرد و یک صندوق به ارزش 3.58 میلیون دلار جمعآوری کرد تا در شرکتهایی که فناوریهای توسعه یافته در دوران جنگ جهانی دوم را تجاری میکردند، سرمایهگذاری کند. اولین سرمایهگذاری این شرکت در شرکتی بود که قصد داشت از فناوری اشعه ایکس برای درمان سرطان استفاده کند. 200,000 دلاری که دوریو سرمایهگذاری کرد، وقتی شرکت در سال 1955 به بورس عمومی شد، به 1.8 میلیون دلار تبدیل شد.
سرمایهگذاری خطرپذیر در دهههای بعد، به خصوص در منطقه دره سیلیکون در ساحل غربی آمریکا، به رشد سریع فناوری و شرکتهای مرتبط با آن گره خورد. تا سال 1992، 48 درصد از کل سرمایهگذاریها به شرکتهای ساحل غربی اختصاص داشت؛ در حالی که صنایع ساحل شمال شرقی تنها 20 درصد از سرمایهها را جذب کردند. در سال 2022، شرکتهای ساحل غربی بیش از 37 درصد از کل معاملات را به خود اختصاص دادند، در حالی که منطقه میانه-آتلانتیک تنها حدود 24 درصد از معاملات را به خود اختصاص داد.
انواع سرمایه گذاری خطرپذیر
- پیشبذر (Pre-Seed): این مرحله ابتداییترین مرحله از توسعه کسبوکار است که در آن بنیانگذاران سعی میکنند ایده را به یک برنامه تجاری مشخص تبدیل کنند. آنها ممکن است برای دریافت تأمین مالی اولیه و مشاوره، در یک شتابدهنده کسبوکار ثبتنام کنند.
- تأمین مالی بذر (Seed Funding): در این مرحله، یک کسبوکار جدید تلاش میکند محصول اولیه خود را روانه بازار کند. از آنجایی که هنوز جریانات درآمدی وجود ندارد، شرکت برای تأمین هزینههای عملیاتی خود به سرمایهگذاری خطرپذیر نیاز دارد.
- تأمین مالی مرحله اولیه (Early-Stage Funding): پس از توسعه محصول، کسبوکار برای افزایش تولید و فروش قبل از خودتأمینشدن به سرمایه بیشتری نیاز دارد. در این مرحله، کسبوکار معمولاً نیاز به چندین دور تأمین مالی دارد که معمولاً با نامهای سری A، سری B و غیره شناخته میشوند.
چگونه میتوان تأمین مالی VC را به دست آورد؟
- ارائه برنامه کسبوکار: هر کسبوکاری که به دنبال سرمایهگذاری خطرپذیر است باید یک برنامه کسبوکار به یک شرکت سرمایهگذاری خطرپذیر یا یک سرمایهگذار فرشته ارائه دهد. شرکت یا سرمایهگذار، بررسی دقیقی (Due Diligence) انجام میدهد که شامل بررسی کامل مدل کسبوکار، محصولات، مدیریت و تاریخچه عملیاتی شرکت است.
- تعهد سرمایهگذاری: پس از تکمیل بررسی دقیق، شرکت یا سرمایهگذار تعهد به سرمایهگذاری در ازای دریافت سهمی از سهام شرکت میدهد. این وجوه ممکن است به طور یکجا فراهم شود، اما معمولاً سرمایه در چندین مرحله ارائه میشود. شرکت یا سرمایهگذار سپس نقش فعالی در شرکت سرمایهپذیر ایفا میکند و به آن مشاوره داده و پیشرفت آن را قبل از آزاد کردن سرمایههای بیشتر نظارت میکند.
- خروج: سرمایهگذار معمولاً پس از چند سال، معمولاً چهار تا شش سال پس از سرمایهگذاری اولیه، از طریق ادغام، خرید یا عرضه عمومی اولیه (IPO) از شرکت خارج میشود.
مزایا و معایب سرمایهگذاری خطرپذیر
سرمایهگذاری خطرپذیر به کسبوکارهای نوپا که جریان نقدی کافی برای بدهی ندارند، تأمین مالی میدهد. این تنظیم میتواند برای هر دو طرف مفید باشد، زیرا کسبوکارها سرمایه لازم برای شروع عملیات خود را دریافت میکنند و سرمایهگذاران سهمی از شرکتهای با پتانسیل بالا به دست میآورند. سرمایهگذاران خطرپذیر اغلب خدمات مشاوره و شبکهسازی را نیز ارائه میدهند تا به شرکتها در یافتن استعدادها و مشاوران کمک کنند. پشتیبانی قوی سرمایهگذار میتواند به جذب سرمایههای بیشتر منجر شود.
با این حال، یک کسبوکار که از سرمایهگذاری خطرپذیر استفاده میکند ممکن است کنترل خلاقانه بر جهتگیری آینده خود را از دست بدهد. سرمایهگذاران خطرپذیر احتمالاً سهم بزرگی از سهام شرکت را میخواهند و ممکن است از مدیریت شرکت درخواستهای خاصی داشته باشند. بسیاری از سرمایهگذاران خطرپذیر تنها به دنبال بازدهی سریع و بالایی هستند و ممکن است به شرکت فشار بیاورند تا به جای پیگیری رشد بلندمدت، سریعاً خروج انجام دهد.
بیشتر بخوانید: سرمایه گذار فرشته
مزایا سرمایهگذاری خطرپذیر
- تأمین سرمایه برای شرکتهای تازه تأسیس برای شروع عملیات.
- شرکتها نیازی به جریان نقدی یا دارایی برای دریافت سرمایه ندارند.
- خدمات مشاوره و شبکهسازی به شرکتهای جدید کمک میکند تا استعدادها و رشد بیشتری داشته باشند.
معایب سرمایهگذاری خطرپذیر
- درخواست سهم بزرگی از سهام شرکت
- شرکتها ممکن است کنترل خلاقیت خود را از دست بدهند زیرا سرمایهگذاران بازده فوری میخواهند.
- سرمایهگذاران ممکن است به شرکتها فشار بیاورند تا به جای دنبال کردن رشد بلندمدت، به سرعت از سرمایهگذاری خارج شوند.
سرمایهگذاران فرشته
سرمایهگذاری خطرپذیر میتواند توسط افراد با ثروت خالص بالا (HNWIs)، که اغلب به عنوان سرمایهگذاران فرشته شناخته میشوند، یا شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر ارائه شود. انجمن ملی سرمایهگذاری خطرپذیر یک سازمان متشکل از شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر است که به تأمین مالی کسبوکارهای نوآور میپردازند.
سرمایهگذاران فرشته به طور معمول گروه متنوعی از افرادی هستند که از منابع مختلف ثروت خود را به دست آوردهاند. با این حال، آنها تمایل دارند که خودشان کارآفرین باشند یا مدیران اجرایی بازنشسته از امپراتوریهای کسبوکار باشند. بیشتر آنها به دنبال سرمایهگذاری در شرکتهایی هستند که به خوبی مدیریت میشوند، برنامه کسبوکار کاملی دارند و آماده رشد قابل توجهی هستند.
این سرمایهگذاران همچنین ممکن است تمایل داشته باشند به سرمایهگذاری در صنایعی یا بخشهای کسبوکاری بپردازند که با آنها آشنا هستند. همچنین سرمایهگذاری مشترک بین سرمایهگذاران فرشته، که یک سرمایهگذار فرشته با یک دوست یا همکار معتمد دیگر، معمولاً یک سرمایهگذار فرشته دیگر، سرمایهگذاری میکند، بسیار رایج است.
موفقیت سرمایهگذاری خطرپذیر
به دلیل نزدیکی صنعت به سیلیکون ولی، اکثر معاملات تأمین مالی شده توسط سرمایهگذاران خطرپذیر در صنعت فناوری، اینترنت، بهداشت و درمان، سختافزار و خدمات کامپیوتری، و موبایل و مخابرات انجام شده است. در سال ۲۰۲۳، سان فرانسیسکو هنوز بیشترین تعداد سرمایهگذاریهای خطرپذیر را به خود اختصاص داده بود. صنایع دیگری نیز از سرمایهگذاری خطرپذیر بهرهمند شدهاند، از جمله Staples و Starbucks.
گوگل و اینتل دارای صندوقهای سرمایهگذاری هستند که در فناوریهای نوظهور سرمایهگذاری میکنند. در سال 2019، Starbucks نیز یک صندوق سرمایهگذاری 100 میلیون دلاری برای سرمایهگذاری در استارتاپهای غذایی اعلام کرد. VC به مرور زمان تکامل یافته و صنعت شامل مجموعهای از بازیگران و انواع مختلف سرمایهگذاران است که در مراحل مختلف از تکامل استارتاپها سرمایهگذاری میکنند.
لیست شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر
در ایران شرکتهای مختلفی به سرمایهگذاری در استارتاپها و کسبوکارهای نوآورانه و دانشبنیان پرداختهاند. این شرکتها به عنوان سرمایهگذاران خطرپذیر (VC) نقش مهمی در توسعه و رشد این کسبوکارها دارند. در ادامه به برخی از این شرکتها اشاره میشود:
- شرکت آوای بازی سازان پردیس (آواگیمز): تمرکز بر سرمایهگذاری در حوزه بازیسازی و سرگرمی.
- شرکت توسعه کارآفرینی بهمن: حمایت از کارآفرینی و نوآوری در حوزههای مختلف فناوری.
- شرکت پیشگامان امین سرمایه پاسارگاد (شناسا): سرمایهگذاری در کسبوکارهای دانشبنیان و نوآور.
- صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران: حمایت از شرکتهای فعال در حوزه فناوریهای پیشرفته.
- گروه مشاورین جاوید سرمایه صدرا: ارائه مشاوره و سرمایهگذاری در استارتاپها.
- شرکت سرمایهگذاری حرکت اول: تمرکز بر حمایت و توسعه کسبوکارهای نوپا و نوآور.
- توسعه کسب و کار رایمندان رشد افزا نوین (اسمارت آپ): سرمایهگذاری در استارتاپها و شرکتهای دانشبنیان.
- صندوق حمایت از سرمایهگذاری زیست فناوری: تمرکز بر حمایت از استارتاپهای فعال در حوزه زیستفناوری.
سرمایه گذاری خطرپذیر شرکت های دانش بنیان
سرمایهگذاری خطرپذیر یا Venture Capital (VC) که به عنوان «سرمایهگذاری جسورانه» یا «سرمایهگذاری کارآفرینی» نیز شناخته میشود، شامل تأمین سرمایه برای شرکتها و کسبوکارهای نوپا (استارتاپها) و کارآفرینانی است که عمدتاً در حوزههای دانشبنیان فعالیت دارند و از پتانسیل بالایی برای رشد و ارزشآفرینی برخوردارند.
این نوع سرمایهگذاری به شرکتهایی کمک میکند که برای توسعه محصولات نوآورانه و ورود به بازارهای جدید به منابع مالی نیاز دارند. به دلیل تمرکز بر شرکتهای با پتانسیل رشد بالا، سرمایهگذاران خطرپذیر نهتنها تأمین مالی، بلکه پشتیبانی مدیریتی و شبکهسازی را نیز برای این استارتاپها فراهم میکنند.