همه چیز درباره سرمایه‌گذاری خطرپذیر و مزایای آن

سرمایه‌گذاری خطرپذیر یکی از جذاب‌ترین و پرریسک‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری است که در آن، افراد یا شرکت‌ها به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا می‌پردازند. این نوع سرمایه‌گذاری، فرصتی برای حمایت از ایده‌های نوآورانه و تیم‌های خلاقی است که به دنبال تغییر و تحول در بازار هستند. 

اما آیا می‌دانید چرا سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها با وجود ریسک بالا، همچنان برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای جذاب است؟ برای کشف مزایا و چالش‌های این مسیر پرهیجان، ادامه این مطلب را در ایکس اینوستیا بخوانید.

سرمایه‌گذاری خطرپذیر چیست؟

سرمایه‌گذاری خطرپذیر به تأمین مالی شرکت‌های نوپا و کوچک که سرمایه‌گذاران به رشد بالای آن‌ها باور دارند، می‌پردازد. تأمین مالی معمولاً به شکل سهام خصوصی (PE) صورت می‌گیرد و موقعیت‌های مالکیتی به تعداد محدودی از سرمایه‌گذاران از طریق شراکت‌های مستقل محدود (LP) فروخته می‌شود.

سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولا بر شرکت‌های نوظهور تمرکز دارد، در حالی که سرمایه‌گذاری خصوصی (PE) بیشتر بر شرکت‌های مستقر و به دنبال تزریق سرمایه متمرکز است. این نوع سرمایه‌گذاری به‌ویژه برای استارتاپ‌هایی که به بازارهای سرمایه، وام‌های بانکی یا دیگر ابزارهای بدهی دسترسی ندارند، بسیار حیاتی است.

در مقایسه با سرمایه‌گذار فرشته و سرمایه‌گذار خطرپذیر، تفاوت‌های اساسی وجود دارد. سرمایه‌گذاران فرشته (Angel Investors) معمولاً افراد ثروتمند هستند که در مراحل اولیه تأسیس کسب‌وکارها سرمایه‌گذاری می‌کنند و کمک‌های مالی آن‌ها بیشتر به شکل شخصی و در حجم‌های کمتر است. در حالی که سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً مؤسسات یا شرکت‌هایی هستند که در مراحل بعدی توسعه استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و منابع بیشتری را برای رشد و توسعه شرکت‌ها فراهم می‌کنند.

سرمایه‌گذار فرشته معمولاً به دنبال کسب سهام کمتر و با ریسک بالاتر در مراحل ابتدایی استارتاپ‌ها می‌باشد، در حالی که سرمایه‌گذار خطرپذیر به دنبال شرکت‌هایی با پتانسیل رشد سریع و مقیاس‌پذیر است که بتوانند به بازارهای بزرگتر وارد شوند و در نتیجه بازدهی بالاتری را ارائه دهند.

بیشتر بخوانید: تفاوت سرمایه گذار فرشته و سرمایه گذار خطر پذیر

تاریخچه سرمایه‌گذاری خطرپذیر

پروفسور جورج دوریو (Georges Doriot) از دانشکده کسب‌وکار دانشگاه هاروارد، به طور کلی به عنوان "پدر سرمایه‌گذاری خطرپذیر" شناخته می‌شود. او در سال 1946 شرکت تحقیق و توسعه آمریکایی (American Research and Development Corporation) را تأسیس کرد و یک صندوق به ارزش 3.58 میلیون دلار جمع‌آوری کرد تا در شرکت‌هایی که فناوری‌های توسعه یافته در دوران جنگ جهانی دوم را تجاری می‌کردند، سرمایه‌گذاری کند. اولین سرمایه‌گذاری این شرکت در شرکتی بود که قصد داشت از فناوری اشعه ایکس برای درمان سرطان استفاده کند. 200,000 دلاری که دوریو سرمایه‌گذاری کرد، وقتی شرکت در سال 1955 به بورس عمومی شد، به 1.8 میلیون دلار تبدیل شد.

سرمایه‌گذاری خطرپذیر در دهه‌های بعد، به خصوص در منطقه دره سیلیکون در ساحل غربی آمریکا، به رشد سریع فناوری و شرکت‌های مرتبط با آن گره خورد. تا سال 1992، 48 درصد از کل سرمایه‌گذاری‌ها به شرکت‌های ساحل غربی اختصاص داشت؛ در حالی که صنایع ساحل شمال شرقی تنها 20 درصد از سرمایه‌ها را جذب کردند. در سال 2022، شرکت‌های ساحل غربی بیش از 37 درصد از کل معاملات را به خود اختصاص دادند، در حالی که منطقه میانه-آتلانتیک تنها حدود 24 درصد از معاملات را به خود اختصاص داد.

انواع سرمایه گذاری خطرپذیر

• پیش‌بذر (Pre-Seed): این مرحله ابتدایی‌ترین مرحله از توسعه کسب‌وکار است که در آن بنیان‌گذاران سعی می‌کنند ایده را به یک برنامه تجاری مشخص تبدیل کنند. آنها ممکن است برای دریافت تأمین مالی اولیه و مشاوره، در یک شتاب‌دهنده کسب‌وکار ثبت‌نام کنند.
• تأمین مالی بذر (Seed Funding): در این مرحله، یک کسب‌وکار جدید تلاش می‌کند محصول اولیه خود را روانه بازار کند. از آنجایی که هنوز جریانات درآمدی وجود ندارد، شرکت برای تأمین هزینه‌های عملیاتی خود به سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیاز دارد.
• تأمین مالی مرحله اولیه (Early-Stage Funding): پس از توسعه محصول، کسب‌وکار برای افزایش تولید و فروش قبل از خودتأمین‌شدن به سرمایه بیشتری نیاز دارد. در این مرحله، کسب‌وکار معمولاً نیاز به چندین دور تأمین مالی دارد که معمولاً با نام‌های سری A، سری B و غیره شناخته می‌شوند.

تفاوت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر سنتی (VC) و سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC)

تفاوت VC و CVC در اهداف، ساختارها و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری آنها نهفته است. سرمایه‌گذاری خطرپذیر سنتی (VC) توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری مستقل انجام می‌شود که هدف اصلی آن‌ها کسب بازدهی بالا از سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های نوپاست. سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) توسط شرکت‌های بزرگ با اهداف استراتژیک، مانند نوآوری در محصولات یا دسترسی به فناوری‌های جدید، انجام می‌شود. این تفاوت‌ها باعث می‌شود هر یک از این رویکردها برای انواع خاصی از استارتاپ‌ها مناسب‌تر باشند.

۱. هدف سرمایه‌گذاری

• VC: هدف اصلی سرمایه‌گذاران خطرپذیر سنتی کسب بازدهی مالی بالاست. این نوع سرمایه‌گذاری به دنبال استارتاپ‌هایی با رشد سریع است که بتوانند طی ۵ تا ۷ سال از طریق فروش سهام یا عرضه عمومی سود قابل‌توجهی ایجاد کنند.
• CVC: در سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی، علاوه بر بازدهی مالی، تمرکز بر اهداف استراتژیک شرکت مادر است. CVCها به دنبال تقویت مزیت‌های رقابتی، دسترسی به فناوری‌های نوآورانه و توسعه بازارهای جدید هستند که با استراتژی‌های شرکت مادر همخوانی داشته باشد.

۲. منبع سرمایه و ساختار سازمانی

• VC: سرمایه‌گذاری‌های سنتی توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر تأمین می‌شود که سرمایه را از چندین شریک محدود (Limited Partners) مانند مؤسسات مالی، صندوق‌های بازنشستگی یا افراد ثروتمند جمع‌آوری می‌کنند.
• CVC :CVCها مستقیماً توسط یک شرکت مادر تأمین مالی می‌شوند و منبع سرمایه آن‌ها به شدت متمرکز است. این نوع سرمایه‌گذاری بخشی از استراتژی کلی شرکت مادر برای نوآوری یا توسعه است.

۳. رویکرد به استارتاپ‌ها

• VC: سرمایه‌گذاران سنتی اغلب به دنبال استارتاپ‌هایی هستند که بتوانند به صورت مستقل رشد کنند. آن‌ها در درجه اول به بازده مالی اهمیت می‌دهند و در امور عملیاتی یا استراتژیک استارتاپ‌ها کمتر دخالت می‌کنند.
• CVC :CVCها استارتاپ‌هایی را انتخاب می‌کنند که با محصولات، خدمات یا بازارهای هدف شرکت مادر همسو باشند. این سرمایه‌گذاری‌ها اغلب شامل انتقال دانش، منابع و تخصص شرکت مادر به استارتاپ می‌شود.

۴. افق سرمایه‌گذاری

• VC: افق سرمایه‌گذاری در مدل سنتی کوتاه‌مدت‌تر است (معمولاً ۵ تا ۷ سال) و هدف آن دستیابی به بازده سریع از طریق فروش سهام یا عرضه عمومی است.
• CVC: سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی معمولاً دارای دیدگاه بلندمدت است. این سرمایه‌گذاری‌ها اغلب با هدف ایجاد شراکت‌های استراتژیک پایدار انجام می‌شود و ممکن است بازده مالی فوری اولویت اصلی نباشد.

۵. نقش در مدیریت و نظارت

• VC: سرمایه‌گذاران خطرپذیر سنتی معمولاً به نقش‌های مدیریتی محدود مانند عضویت در هیئت مدیره یا نظارت بر تصمیمات کلیدی اکتفا می‌کنند.
• CVC :CVCها به دلیل همسویی استراتژیک با شرکت مادر، ممکن است نظارت بیشتری بر استارتاپ داشته باشند و در تصمیم‌گیری‌های روزمره مشارکت کنند.

۶. منابع و شبکه‌های حمایتی

• VC: سرمایه‌گذاران سنتی معمولاً شبکه‌هایی در حوزه‌های مالی و کارآفرینی دارند که می‌توانند برای کمک به استارتاپ‌ها استفاده کنند.
• CVC :CVCها منابع و شبکه‌های گسترده‌تری ارائه می‌دهند، چرا که از زیرساخت‌ها، تخصص‌ها و شبکه‌های شرکت مادر بهره می‌برند. این شامل دسترسی به مشتریان، کانال‌های توزیع، تحقیق و توسعه و دانش تخصصی در صنعت مربوطه است.

۷. انعطاف‌پذیری در شرایط سرمایه‌گذاری

• VC: شرایط سرمایه‌گذاری در مدل سنتی معمولاً سخت‌گیرانه‌تر است، چرا که تمرکز اصلی بر بازده مالی است.
• CVC :CVCها ممکن است شرایط سرمایه‌گذاری انعطاف‌پذیرتری داشته باشند، چرا که اولویت‌های استراتژیک نیز در تصمیم‌گیری‌های آن‌ها نقش دارند.

چگونه می‌توان تأمین مالی VC را به دست آورد؟

1. ارائه برنامه کسب‌وکار: هر کسب‌وکاری که به دنبال سرمایه‌گذاری خطرپذیر است باید یک برنامه کسب‌وکار به یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا یک سرمایه‌گذار فرشته ارائه دهد. شرکت یا سرمایه‌گذار، بررسی دقیقی (Due Diligence) انجام می‌دهد که شامل بررسی کامل مدل کسب‌وکار، محصولات، مدیریت و تاریخچه عملیاتی شرکت است.
2. تعهد سرمایه‌گذاری: پس از تکمیل بررسی دقیق، شرکت یا سرمایه‌گذار تعهد به سرمایه‌گذاری در ازای دریافت سهمی از سهام شرکت می‌دهد. این وجوه ممکن است به طور یکجا فراهم شود، اما معمولاً سرمایه در چندین مرحله ارائه می‌شود. شرکت یا سرمایه‌گذار سپس نقش فعالی در شرکت سرمایه‌پذیر ایفا می‌کند و به آن مشاوره داده و پیشرفت آن را قبل از آزاد کردن سرمایه‌های بیشتر نظارت می‌کند.
3. خروج: سرمایه‌گذار معمولاً پس از چند سال، معمولاً چهار تا شش سال پس از سرمایه‌گذاری اولیه، از طریق ادغام، خرید یا عرضه عمومی اولیه (IPO) از شرکت خارج می‌شود.

مزایا و معایب سرمایه‌گذاری خطرپذیر

سرمایه‌گذار فرشته نیز یکی از منابع تأمین مالی برای کسب‌وکارهای نوپا است که شباهت‌هایی با سرمایه‌گذاران خطرپذیر دارد اما تفاوت‌هایی نیز در اهداف و نحوه حمایت از استارتاپ‌ها دارد. مانند سرمایه‌گذاری خطرپذیر، سرمایه‌گذاران فرشته به کسب‌وکارهایی که جریان نقدی کافی برای تأمین بدهی ندارند، سرمایه ارائه می‌دهند. با این حال، آن‌ها اغلب رویکردی انعطاف‌پذیرتر و بلندمدت‌تر دارند و به اندازه سرمایه‌گذاران خطرپذیر فشار کمتری برای بازدهی سریع وارد می‌کنند. در حالی که سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً سهم بزرگی از سهام شرکت را می‌خواهند و ممکن است کنترل خلاقانه را محدود کنند، سرمایه‌گذاران فرشته بیشتر به رشد تدریجی و پایدار شرکت کمک می‌کنند و همچنین خدمات مشاوره و شبکه‌سازی ارائه می‌دهند.

مزایا سرمایه‌گذاری خطرپذیر

• تأمین سرمایه برای شرکت‌های تازه تأسیس برای شروع عملیات.
• شرکت‌ها نیازی به جریان نقدی یا دارایی برای دریافت سرمایه ندارند. 
• خدمات مشاوره و شبکه‌سازی به شرکت‌های جدید کمک می‌کند تا استعدادها و رشد بیشتری داشته باشند.

معایب سرمایه‌گذاری خطرپذیر

• درخواست سهم بزرگی از سهام شرکت
• شرکت‌ها ممکن است کنترل خلاقیت خود را از دست بدهند زیرا سرمایه‌گذاران بازده فوری می‌خواهند.
• سرمایه‌گذاران ممکن است به شرکت‌ها فشار بیاورند تا به جای دنبال کردن رشد بلندمدت، به سرعت از سرمایه‌گذاری خارج شوند. 

سرمایه‌گذاران فرشته  

سرمایه‌گذاری خطرپذیر می‌تواند توسط افراد با ثروت خالص بالا (HNWIs)، که اغلب به عنوان سرمایه‌گذاران فرشته شناخته می‌شوند، یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر ارائه شود. انجمن ملی سرمایه‌گذاری خطرپذیر یک سازمان متشکل از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر است که به تأمین مالی کسب‌وکارهای نوآور می‌پردازند.

سرمایه‌گذاران فرشته به طور معمول گروه متنوعی از افرادی هستند که از منابع مختلف ثروت خود را به دست آورده‌اند. با این حال، آن‌ها تمایل دارند که خودشان کارآفرین باشند یا مدیران اجرایی بازنشسته از امپراتوری‌های کسب‌وکار باشند. بیشتر آن‌ها به دنبال سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی هستند که به خوبی مدیریت می‌شوند، برنامه کسب‌وکار کاملی دارند و آماده رشد قابل توجهی هستند.

این سرمایه‌گذاران همچنین ممکن است تمایل داشته باشند به سرمایه‌گذاری در صنایعی یا بخش‌های کسب‌وکاری بپردازند که با آن‌ها آشنا هستند. همچنین سرمایه‌گذاری مشترک بین سرمایه‌گذاران فرشته، که یک سرمایه‌گذار فرشته با یک دوست یا همکار معتمد دیگر، معمولاً یک سرمایه‌گذار فرشته دیگر، سرمایه‌گذاری می‌کند، بسیار رایج است.

موفقیت سرمایه‌گذاری خطرپذیر 

به دلیل نزدیکی صنعت به سیلیکون ولی، اکثر معاملات تأمین مالی شده توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیر در صنعت فناوری، اینترنت، بهداشت و درمان، سخت‌افزار و خدمات کامپیوتری، و موبایل و مخابرات انجام شده است. در سال ۲۰۲۳، سان فرانسیسکو هنوز بیشترین تعداد سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر را به خود اختصاص داده بود. صنایع دیگری نیز از سرمایه‌گذاری خطرپذیر بهره‌مند شده‌اند، از جمله Staples و Starbucks.

گوگل و اینتل دارای صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که در فناوری‌های نوظهور سرمایه‌گذاری می‌کنند. در سال 2019، Starbucks نیز یک صندوق سرمایه‌گذاری 100 میلیون دلاری برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های غذایی اعلام کرد. VC به مرور زمان تکامل یافته و صنعت شامل مجموعه‌ای از بازیگران و انواع مختلف سرمایه‌گذاران است که در مراحل مختلف از تکامل استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.

لیست شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر

در ایران شرکت‌های مختلفی به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآورانه و دانش‌بنیان پرداخته‌اند. این شرکت‌ها به عنوان سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VC) نقش مهمی در توسعه و رشد این کسب‌وکارها دارند. در ادامه به برخی از لیست شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر اشاره می‌شود:

1. شرکت توسعه کارآفرینی بهمن: حمایت از کارآفرینی و نوآوری در حوزه‌های مختلف فناوری.
2. شرکت پیشگامان امین سرمایه پاسارگاد (شناسا): سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و نوآور.
3. صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران: حمایت از شرکت‌های فعال در حوزه فناوری‌های پیشرفته.
4. گروه مشاورین جاوید سرمایه صدرا: ارائه مشاوره و سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها.
5. شرکت سرمایه‌گذاری حرکت اول: تمرکز بر حمایت و توسعه کسب‌وکارهای نوپا و نوآور.
6. توسعه کسب و کار رایمندان رشد افزا نوین (اسمارت آپ): سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان.
7. صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری زیست فناوری: تمرکز بر حمایت از استارتاپ‌های فعال در حوزه زیست‌فناوری.

8. شرکت آوای بازی سازان پردیس (آواگیمز): تمرکز بر سرمایه‌گذاری در حوزه بازی‌سازی و سرگرمی.

سرمایه گذاری خطرپذیر شرکت های دانش بنیان

سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا Venture Capital که به عنوان «سرمایه‌گذاری جسورانه» یا «سرمایه‌گذاری کارآفرینی» نیز شناخته می‌شود، شامل تأمین سرمایه برای شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا (استارتاپ‌ها) و کارآفرینانی است که عمدتاً در حوزه‌های دانش‌بنیان فعالیت دارند و از پتانسیل بالایی برای رشد و ارزش‌آفرینی برخوردارند.

این نوع سرمایه‌گذاری به شرکت‌هایی کمک می‌کند که برای توسعه محصولات نوآورانه و ورود به بازارهای جدید به منابع مالی نیاز دارند. به دلیل تمرکز بر شرکت‌های با پتانسیل رشد بالا، سرمایه‌گذاران خطرپذیر نه‌تنها تأمین مالی، بلکه پشتیبانی مدیریتی و شبکه‌سازی را نیز برای این استارتاپ‌ها فراهم می‌کنند.

از آنجا که سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکت‌های دانش‌بنیان به طور خاص بر شرکت‌هایی با نوآوری‌های علمی و فناوری محور متمرکز است، این سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند تأثیر چشمگیری بر پیشرفت فناوری و گسترش صنایع مختلف داشته باشند. با توجه به ریسک بالای این نوع سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران معمولاً به دنبال کسب سودهای بلندمدت و دسترسی به بازارهای نوین هستند که با تحولات علمی و فنی همراه است.

نتیجه‌گیری

سرمایه‌گذاری خطرپذیر یکی از عوامل کلیدی در توسعه استارتاپ‌ها و پیشرفت فناوری است. این نوع سرمایه‌گذاری، علاوه بر تأمین مالی، فرصتی برای شبکه‌سازی، مشاوره و رشد کسب‌وکارهای نوآورانه فراهم می‌کند. اگرچه ریسک‌های بالایی به همراه دارد، اما بازدهی بالقوه و تأثیرات مثبت آن بر نوآوری و اقتصاد، سرمایه‌گذاران حرفه‌ای را به سمت این حوزه جذب می‌کند. چه از دیدگاه یک کارآفرین و چه به‌عنوان یک سرمایه‌گذار، درک تفاوت‌ها و ویژگی‌های مدل‌های سرمایه‌گذاری مانند سرمایه‌گذاران فرشته، VC، و CVC، برای بهره‌برداری مؤثر از این فرصت‌ها، امری حیاتی است. در نهایت، سرمایه‌گذاری خطرپذیر می‌تواند به ایجاد تحولاتی پایدار و ارزشمند در بازار منجر شود.

منبع: www.investopedia.com - visible.vc